Συνέντευξη στην Έφη Πασχάλη 6/9/2016

Σπάνιος άνθρωπος, υπέροχη καρδιά, κοφτερό μυαλό, ο Επιχειρηματίας και Κατασκευαστής που προσέφερε στην Ελλάδα πάρα πολλά! Κι εκτός όλων, ο πρώτος Έλληνας στην Αιθιοπία που χτίζει με ΑΝΤΙΠΑΡΟΧΗ, τώρα δίνει την πρώτη συνέντευξη της ζωής του.

Πάνω από χίλια πεντακόσια διαμερίσματα, κτίρια, γραφεία, κι εμπορικά κέντρα στο Χαλάνδρι, Χαϊδάρι, Αγία Παρασκευή. Τρία εμπορικά κέντρα στα Μελίσσια, και σαν όμιλος, βίλλες και ξενοδοχεία. Ο ίδιος θα πει…

«Δεν αγαπούσα την προβολή. Την έκανα μέσα από τα χέρια μου και την αγάπη του κόσμου στο όνομά μου. Όταν είσαι σωστός, υπάρχει εμπιστοσύνη. Και τα καλύτερα λόγια που λέγαν για εμένα, αυτό ήταν η διαφήμιση. Ξέρανε, ότι όταν θα ρθούνε στο Διονύση, o λόγος μου ήταν ‘’συμβόλαιο’’».

Πως ξεκίνησες το έργο της κατασκευαστικής;

Καταρχήν, υπάρχει ένα ξεκίνημα αφότου ήμουν 12 χρονών. Ήρθα στην Αθήνα κι έπιασα δουλειά κατευθείαν.

Μιλάμε για εποχή φτώχειας.

Ναι, όλος ο κόσμος τότε προσπαθούσε με κάποιον τρόπο να μπορέσει να επιβιώσει. Κι ένα δωδεκάχρονο που φεύγει απ’ το χωριό, πώς να επιβιώσει; Ήταν πάρα πολύ δύσκολα, μα αφού ήρθαν τα αδέρφια μου, τελευταίος ήρθα κι εγώ. Τελείωσα το Γυμνάσιο, και στο Λύκειο υπήρχε δυσκολία ως προς το τι έπρεπε να κάνω στη ζωή μου. Τότε θεώρησα, ότι θα μπορούσα να κάνω κάτι που να είναι τέχνη αλλά να βγαίνουν και κάποια χρήματα. Οπότε πήγα και τελείωσα μία σχολή υδραυλικών μηχανικών 4 χρόνια. Μετά πήγα στο ναυτικό άλλα τρία χρόνια, και γυρίζοντας, ο αδερφός μου είχε ξεκινήσει μια δουλειά με έξι διαμερίσματα τα οποία προσπάθησε να τα πουλήσει. Τα κατάφερε, μετά μπήκε κι ο άλλος μου αδερφός, κι εγώ με ένα μικρό ποσοστό.

Άρα ήταν μία καλή ιδέα η κατασκευαστική, και κάτι ίσως που από την αρχή δεν φανταζόσουν ότι θα έκανες.

Ναι, δε φανταζόμουν ότι θα μπορούσα να γίνω ένας επιχειρηματίας. Ήμουν τότε 26 χρονών. Αλλά με τα χρόνια και την εμπειρία, μπορέσαμε να ανοιχτούμε αρκετά καλά.

Κάποια στιγμή πήρες τα ηνία μόνος σου.

Περίπου δέκα χρόνια μετά, έπαιρνα δουλειές μόνος μου. Υπήρχε χρονιά που θα είχα και 4 οικοδομές. Το 1990 με ’95, ήμουν, μπορώ να πω, στο επίγειο της ανάπτυξής μου, έχοντας αρκετές δουλειές και πηγαίνοντας πάντα σε καλύτερα γραφεία, σε καλύτερα σπίτια, και γενικώς η ζωή μου ήτανε πάρα πολύ καλή.

Πως έβλεπες τον επιχειρηματικό κόσμο της Ελλάδας;

Για εμένα ήταν ένας πραγματικός παράδεισος. Όλα ήτανε καθαρά, παρά τα προβλήματα που είχε κάθε άνθρωπος. Οι δουλειές τρέχανε και μας αφήνανε πάρα πολλά καλά κέρδη. Δεν υπήρχε το άγχος ότι αν φτιάξουμε ένα διαμέρισμα θα μείνει απούλητο. Και μάλιστα λέγαμε, «αν τυχών, ε, του χρόνου θα πουληθεί πιο ακριβό».

Και τώρα;

Τώρα έχει γίνει απαξίωση των διαμερισμάτων, της κατασκευής και γενικότερα του σπιτιού. Τώρα τελείωσε η κατασκευαστική στην Ελλάδα και επιβαρύνθηκε. Γιατί όλοι εμείς που είχαμε κατασκευαστικές, και πάρα πολύς κόσμος που είχε πιστέψει ότι θέλει ένα σπίτι στη ζωή του, πάντα αγωνιζόταν για να έχει ένα σπίτι. Και όχι μόνο ένα, αλλά και δύο. Τώρα τα φέρνει πάρα πολύ δύσκολα, κι ενώ με κούραση το έφτιαξε το σπίτι, του ζητάνε να πληρώνει.

Έφτιαξες ένα καλό «όνομα». Είπες ποτέ στη ζωή σου, «είμαι από πολύ φτωχή οικογένεια και θέλω να γίνω κάποιος;»

Όχι, δεν έβαλα τόσο μεγάλο πείσμα, μόνο δούλευα. Πάντα ήμουν χαμηλών τόνων. Είχαμε πάντα ένα πάρα πολύ καλό όνομα, γιατί είμαστε τίμιοι άνθρωποι και προσπαθούσαμε πάντα με το χαμόγελο και με το καλό. Βοήθησε κι ο Θεός. Εμείς κάνουμε ότι μπορούμε, αλλά τα πάντα εξαρτώνται από το Θεό. Ο πελάτης ήταν ευχαριστημένος, υπήρχε εμπιστοσύνη. Κι ενώ κάποιος ήθελε να μου δώσει και παραπάνω χρήματα, εγώ επειδή είχα δώσει τον λόγο μου δεν τα δεχόμουν. Δεν έκανα ποτέ κάτι άλλο για να κερδίσω.

Συνεπώς, δεν μιλάμε για μία ψυχρή επιχείρηση αλλά και για έναν «στόχο ζωής» στην πράξη.

Η ηθική ήταν πάνω απ’ όλα. Η δημιουργία είναι μεγάλο πράγμα. Ενδιαφερόμουν πάρα πολύ. Έκανα ακόμη και τροποποιήσεις αν κάτι δεν μου άρεζε ή δεν το είχα δει καλά στο σχέδιο. Πηγαίναμε πάντα προς το καλύτερο. Πάντα είχα έναν βοηθό αρχιτέκτονα, και χιλιάδες ώρες καθόμασταν απ’ το πρωί ως το βράδυ και σχεδιάζαμε, κάναμε αλλαγές και πολλά άλλα.

Έμπαινε δηλαδή και το πάθος.

Ε βέβαια.

Παρακολούθησες και σεμινάρια με σπίτια που χτίζονται και με χώμα, από ότι ξέρω.

Έχω ασχοληθεί πάρα πολύ με τη βιολογική και γενικότερα την οικολογική κατασκευή, χώμα, ξύλο πέτρα, φυσικά δηλαδή υλικά. Θα ήθελα να φτιάξω κάτι εντελώς οικολογικής φύσεως. Μάλιστα, ο γιος μου, πριν δυο χρόνια περίπου, έβγαλε την πρώτη άδεια στην Ελλάδα για σπίτι που να μπορεί να λειτουργεί και να είναι αυτόνομο με τον ήλιο: «Α’ θετικό συν». Δεν το είχε ξαναβγάλει κανένας εδώ από τότε που βγήκανε, και ακόμη δεν έχει βγει δεύτερο.

Στην οικογένεια, έχετε στο αίμα σας την καινοτομία, και γενικά η ιστορία απέδειξε, πως ο πρωτοπόρος λειτουργεί για το σύνολο. Τι θεωρείς ότι συντέλεσε πολύ στην επιτυχία σου;

Η τόλμη. Και πάντα υπήρχε και το ρίσκο. Μα έχω την πεποίθηση πάντα της επιτυχίας.

Σήμερα σε βρίσκουμε στην Αιθιοπία. Άλλη μία τόλμη και ρίσκο με καινοτόμες ιδέες. Είσαι ο πρώτος με αντιπαροχή στην Αιθιοπία. Έχεις πάντα ανοδικά και περίεργα πράγματα στο μυαλό σου.

(Εδώ γελάμε κι οι δυο με την καρδιά μας! Μιλώ με έναν υψηλών ιδεών άνθρωπο, κι η απλότητα με την οποία μιλάει εκπέμπει μόνο δυναμισμό. Πως το καταφέρνει αυτό;)

Πράγματι, ως τώρα είμαι ο πρώτος που χτίζω με αντιπαροχή στην Αιθιοπία. Κανένας άλλος δεν έχει κάνει αυτή τη δουλειά. Εγώ κατάφερα να την κάνω. Τώρα, αυτή τη στιγμή, ξεκίνησα ήδη μία οικοδομή, βρίσκεται στα θεμέλια και πάμε πάρα πολύ καλά.

Η αποδοχή από τον κόσμο και τους σχετικούς νόμους;

Αν δεν υπήρχανε κάποιοι γνωστοί εκεί, και ειδικότερα μία κυρία που έχω κάνει και συνεργασία μαζί της, θα ήτανε πάρα πολύ δύσκολο. Αυτή με βοήθησε, να βρω εκεί αξιόλογους ανθρώπους, και η ίδια είναι αξιόλογη. Έτσι καταφέραμε να βάλουμε τη δουλειά αυτή, που ήταν αδύνατον να μπει αλλιώς.

Eίστε μια καλή ομάδα.

Βέβαια.

Πάντοτε επέλεγες πολύ προσεχτικά την ομάδα σου;

Ναι, γιατί κάθε μέρα ξεκινάγαμε για να μάθω, να γνωρίσω την πόλη, πηγαίναμε στις υπηρεσίες, να δούμε τις περιφέρειες, και πάντα να μην πούμε καμία κουβέντα που θα μας δημιουργούσε πρόβλημα.

Το ερέθισμα για την Αιθιοπία;

Πήγα πρώτα ένα ταξίδι αναψυχής πριν 7 χρόνια περίπου, και είδα ότι υπήρχε ανάγκη οικοδομής εκεί. Τώρα που ξαναπήγα, είδα ότι είχανε ξεκινήσει ήδη, και λέω, εδώ θα πρέπει να έχει ανάπτυξη, όπως και στην Ελλάδα που ξεκίνησε τότε πολύ παλιά. Από το 1960 ως το 2006 η Αθήνα χτιζότανε. Κάτι τέτοιο γίνεται κι εκεί τώρα, βέβαια σε περισσότερη ποσότητα.

Χτίζουν Έλληνες στην Αιθιοπία;

Γύρω στα 100 άτομα κάνουν διάφορες επιχειρήσεις, ασχολούνται με πλακάκια κλπ, αλλά σε επιχειρήσεις οικοδομικές ήμαστε οι μόνοι. Ο τόπος έχει εκκλησία, παπά, και παλιά υπήρχε μεγάλη κοινότητα Ελλήνων, 3000 Έλληνες οι οποίοι ήτανε σε πολύ καλή θέση. Τώρα έρχονται καινούριοι. Υπάρχουνε και Ιταλοί και πολλοί Κινέζοι.

Οι κατασκευές τους δεν είναι ίδιες με τις δικές μας από ότι ξέρω. Υπάρχει προσαρμογή εκ μέρους σας;

Θα δώσουμε ένα «χρώμα» ελληνικό.

Έχει ανταπόκριση;

Ε βέβαια, σίγουρα. Όταν τελειώσει, η κατασκευή θα’ ναι διαφορετική από κάποιες άλλες.

Και θα είμαστε οι πρώτοι που θα έχουμε φωτογραφίες. Δεσμεύεστε;

Ναι, αμέ;

Πλέον, έχουν αναλάβει τα παιδιά σου, αλλά εσύ είσαι «μπροστά».

Ναι, πήγα στην αρχή εγώ και τώρα ο γιος μου. Ελπίζουμε κι εκεί σε μια μελλοντική ανάπτυξη της εταιρίας μας, η οποία θα μπορεί να κατασκευάζει έργα χωρίς το άγχος που έχουμε τώρα.

Πως νιώθεις που μπόρεσες κι έπεισες την κοινωνία της Αιθιοπίας να αποδεχτεί την αντιπαροχή; Διότι έγινε η αρχή. Αυτό τα λέει όλα.

Η Ελλάδα, αν χτίστηκε και είχε την ανάπτυξη αυτή που είχε, βοήθησε πάρα πολύ ο νόμος της αντιπαροχής που είναι μοναδικός στον κόσμο. Δεν υπάρχει δηλαδή σε κανένα άλλο κράτος. Μόνο στην Ελλάδα υπάρχει, την οποία είχαμε και με νόμο τακτοποιημένη.

Μιλάμε λοιπόν για μία Ελλάδα καινοτόμο, αλλά κι εσύ καινοτόμος στην Αιθιοπία.

Ναι, η Ελλάδα είναι καινοτόμος. Όσο για την Αιθιοπία, σίγουρα έχει ανάγκη από σπίτια και μπορεί να ακολουθήσουν το παράδειγμα κι άλλοι. Τώρα όσον αφορά την αντιπαροχή, θέλησαν και το έκαναν. Αλλά το θέμα είναι, ότι πρέπει να έρθω σε επαφή με κάποιους ανθρώπους εκεί στο υπουργείο, για να κάνουνε την ανάλογη νομοθετική κατάσταση, παρότι είναι διαφορετικά τα πράγματα λόγω του κουμμουνισμού. Τα οικόπεδα δηλαδή και η γη, ανήκουν στο κράτος. Δεν είναι σα την Ελλάδα που ο καθένας έχει την ιδιοκτησία του. Εκεί, την έχει μεν, αλλά ανήκει στο κράτος, κι έχει προβλήματα τέτοιου είδους. Πρέπει λοιπόν, να βρούμε μία φόρμα να ανταποκρίνεται στις δικές τους ανάγκες και τη δική τους νομοθεσία, ώστε να την αλλάξουμε κάπως και να μπορέσει να λειτουργήσει η αντιπαροχή.

Η κρίση, ήταν κι αυτή κίνητρο για την Αιθιοπία;

Όταν είδαμε ότι δεν μπορούσαμε να χτίσουμε εδώ κι ότι υπάρχει απαξίωση των διαμερισμάτων και των ακινήτων, κάτι έπρεπε να κάνουμε.

Είσαι άνθρωπος που όταν χάνεις, ξαναχτίζεις.

Βέβαια. Ξεκινήσαμε από το μηδέν, μα δύο φορές συνέβη να χάσω. Στη Λιβύη είχαμε χάσει πάρα πολλά λεφτά. 150 εκατομμύρια την εποχή εκείνη ήταν πάρα πολλά, και στη Ρουμανία επίσης πιο μετά. Αλλά εδώ στην Ελλάδα είμαστε πάρα πολύ καλά από απόψεως ηθικής. Ξέραν ότι δουλεύαμε. Δεν υπήρχε πρόβλημα εδώ.

Τι σημαίνει για έναν δυνατό άνθρωπο, «χάνω» και «δημιουργώ απ’ την αρχή;»

Οι επιχειρήσεις έχουνε ρίσκο, όλα είναι δυνατά να γίνουνε. Ο άνθρωπος όμως που μπορεί να χάσει, κι έχει εμπειρία, μπορεί μετά να δει τα σφάλματά του και να φτιάξει καλύτερη την επιχείρησή του. Εξαρτάται κι από κάθε περίπτωση. Είναι διάφοροι οι παράγοντες. Αλλά η εμπειρία είναι πολύ σημαντική.

Κι ένας νέος που δεν έχει εμπειρία;

Ξεκινάς πάλι απ’ το μηδέν. Γιατί, απ’ το μηδέν δεν ξεκινάμε πάντα;

Πώς βλέπεις τώρα όλη σου την επαγγελματική ζωή;

Είμαι πολύ ευχαριστημένος. Έκανα αρκετά στη ζωή μου, που δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι θα τα κάνω όλα αυτά.

Σύμφωνα με την πείρα σου, τι σημαίνει «επιτυχία» λοιπόν;

Η γνώση κι η επιμονή. Εγώ δεν είχα και τόσο μεγάλη γνώση, αλλά μου την έδινε η εμπειρία. Και παρά τα προβλήματα, πάντα ήταν ευχάριστη η δουλειά μου. Πάντα όμως προϋπήρχε η δουλειά, κι αυτό ίσως να ήταν και λάθος, να είχε έναν αντίκτυπο. Θα μπορούσε να ήταν και λίγο μειωμένη η δουλειά, να ασχολούμαι περισσότερο με την οικογένεια, αν και ασχολιόμουνα πάρα πολύ. Είχα χρόνο, παρά το ότι δούλευα πολύ. Μπορούσα να φύγω απ’ το γραφείο και δυο ώρες το πρωί ή και μια μέρα. Έχω ευχαριστηθεί στη ζωή μου να είμαι ελεύθερος. Τη δουλειά την κανόνιζα εγώ. Και το ότι δεν υπήρχε πρόβλημα δουλειάς, ήταν πολύ σοβαρό. Τώρα έχουμε το αντίθετο. Μόνο στεναχώριες και απαξίωση. Δεν μπαίνει απλά στη μισή τιμή, μα δεν πουλιέται καθόλου.

Και «αποτυχία»;

Αυτό που έχουμε τώρα. Που δε μπορείς να βρεις δουλειά. Είναι μεγάλο πράγμα. Αν λείπει η εργασία, δεν πάει τίποτα καλά. Τα πάντα εξαρτώνται από τη δουλειά.

Δεν δίδεται η απαιτούμενη σημασία, από την εκάστοτε κυβέρνηση, στην ανεργία. Βέβαια, είμαστε υπό τον ζυγό άλλων κρατών, και δε γίνεται η Ελλάδα να προβεί σε άμεση εφαρμογή λύσεων.

Πιστεύουμε ότι κάτι θα κάνει. Σίγουρα όλο το κράτος διορθώνεται. Δε μπορεί να βγαίνουν αρχιτέκτονες αυτή τη στιγμή και να μην έχουν να χτίσουν! Αν και η Ελλάδα έχει κάνει τον κύκλο της ως προς τα οικοδομικά, μετά από χρόνια θα γίνουν καινούρια. Πρέπει να βοηθήσει το κράτος. Έγινε μεγάλη πτώση. Ήρθαν τα πάνω κάτω σε όλα, όχι μόνο στην οικοδομή. Αλλά από την οικοδομή ήταν 150 επαγγέλματα που δουλεύανε. Όλη η οικονομία της Ελλάδας, επάνω στην οικοδομή. Έκλεισε η οικοδομή, κλείσαν τα πάντα. Αυτό έπρεπε να το είχε λίγο προλάβει το κράτος και να μην έχει φτάσει εκεί. Γίνονται όμως πράγματα που θα τα δούμε μετά από μερικά χρόνια, όπως για παράδειγμα η ευθύνη των μηχανικών.

Τα διατηρητέα σπίτια;

Σίγουρα θα γίνουν ανακαινίσεις.

Με ιδιωτική πρωτοβουλία προφανώς, γιατί δεν υπάρχουν χρήματα στο κράτος.

Σίγουρα. Να δώσει όμως κίνητρα να μπορούνε να γίνουνε.

Μιλάς στο πρώτο site Δημιουργικής Σταδιοδρομίας ακόμη και σε θέματα Πολιτικής. Το μήνυμά σου;

Τα πάντα προέρχονται από την Πολιτική. Το site είναι μία τεχνολογία που μπορεί να αναπτυχτεί ακόμα περισσότερο, και να βοηθήσει τον κόσμο για να μπορέσει να καταλάβει καταστάσεις. Θέλει κι από εσένα δουλειά, να συνδυάσεις και να προσφέρεις στον κόσμο.

Ελλάδα.

Η Ελλάδα είναι ο παράδεισος, κι αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για αυτή.

Και το λέει αυτό ένας άνθρωπος που έχει ταξιδέψει πολύ!

Έχω γυρίσει αρκετά μέρη του κόσμου, αλλά η Ελλάδα, δεν το λέω μόνο εγώ, το λένε κι άλλοι, πράγματι είναι ο παράδεισος. Και τα προβλήματα πρέπει σιγά σιγά να τα εντοπίσουμε και να τα διορθώσουμε.