Συνέντευξη στην Έφη Πασχάλη 21/1/2016

Ο Σκηνοθέτης Βασίλης Ασλανίδης, ζεστός στην επικοινωνία, με αρκετά χαμηλούς τόνους, σε αποκλειστική Συνέντευξη Δημιουργικής Σταδιοδρομίας, μάθημα ζωής, εμβαθύνει στην Τέχνη για μία Νέα Πραγματικότητα.

Τα ερεθίσματα που σας ώθησαν στη σκηνοθεσία.

Είχα ξεκινήσει από Δραματική Σχολή. Ξεκίνησα σαν ηθοποιός, και θα’ λεγα, ‘’αποτυχημένος’’, για μένα, ‘’ηθοποιός’’, δεν ήμουνα καλός, δεν μ’ άρεσα. Κάποια στιγμή όμως, δόθηκαν ευκαιρίες να σκηνοθετήσω σε φοιτητικό θίασο, κι ενώ ήμουν ήδη επαγγελματίας ηθοποιός, ξεκίνησα σκηνοθεσία. Κι επειδή στην πρώτη μου παράσταση πήρα κάτι βραβειάκια στο φεστιβάλ Ιθάκης το 1993, χάρηκα πολύ και πίστεψα πως είμαι σκηνοθέτης. Ε, από τότε ως τώρα, έχουν μεσολαβήσει 24 παραστάσεις αν θυμάμαι καλά, σε 23 χρόνια, 24 παραστάσεις. Νομίζω πως είναι ένας πολύ καλός αριθμός.

Μιλάμε για θεατρικές παραστάσεις;

Μόνο θέατρο. Μόνο θέατρο!!!

Το τονίζετε. Πείτε μου, γιατί «μόνο θέατρο;»
Τηλεόραση και κινηματογράφος; Καταρχήν, με γοητεύει πιο πολύ από όλα. Στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο, δίχως να έχω κάποια προκατάληψη, έχω παίξει σαν ηθοποιός. Αλλά το θέατρο με γοητεύει πάρα πολύ, γιατί το θεωρώ πιο άμεσο και τη διαδικασία του πιο συνεκτική. Μ’ αρέσει, χρόνο με το χρόνο, να βελτιώνομαι κι εγώ σαν άνθρωπος και σαν σκηνοθέτης φυσικά, αλλά και να βρίσκω και συνθήκες τέτοιες, που να μ’ αρέσει να περνάω μέσα στο θέατρο τις στιγμές της ζωής μου. Δηλαδή είναι τρόπος ζωής. Κάτι άλλο, το θεωρώ λίγο πιο αποστασιοποιημένο. Δεν ξέρω στο μέλλον, μπορεί να ασχοληθώ, αλλά προς το παρόν δεν με έχει συγκινήσει τόσο πολύ.

Η παρέα που δημιουργεί το θέατρο, για εμένα, είναι η καλύτερη παρέα που μπορεί να μου δημιουργήσει κάποιος στη ζωή μου. Άρρωστος να είμαι, χάλια, με πυρετούς, όπως και να’ μια, μπαίνω στην πρόβα και συνέρχομαι, γίνομαι καλά. Χωρίς να σημαίνει βέβαια ότι δεν έχω περάσει κι από κακοτοπιές, κι από αρνητικές στιγμές, γενικά από πίκρες. Όλα αυτά υπάρχουνε σαφώς. Και το θέατρο μπορεί να μου φέρει αρνητική ενέργεια, να το πω έτσι, να μου φέρει δυσαρέσκεια, να με στενοχωρήσει. Εξαιτίας της προετοιμασίας, να με στενοχωρήσουν για παράδειγμα οι άνθρωποι. Το θέατρο, άνθρωποι είναι.

Όσον αφορά την κριτική;

Δε με νοιάζει καθόλου η κριτική. Είναι ελεύθερη να κάνει ό,τι θέλει.

Οι συνεργάτες, δεν εξαρτώνται πιο πολύ από τον σκηνοθέτη;

Ωραία κουβέντα! Λοιπόν, υπάρχει το ένα κομμάτι που φαντάστηκες με την πρώτη, που είναι η κριτική. Η κριτική είναι ελεύθερη να γράψει ό,τι θέλει. Και αρνητική να είναι, μπορεί να’ ναι εποικοδομητική, να με βοηθήσει να μην κάνω τα ίδια λάθη. Το δέχομαι, χαίρομαι πάρα πολύ να υπάρχει. Το κακό είναι η αδιαφορία. Απ’ την άλλη μεριά τώρα, της κακόπιστης δηλαδή κριτικής ή του κακόπιστου συνεργάτη, ίσως να με στενοχωρήσουν, αλλά μπορεί και μετά από δικά μου λάθη. Αυτό όχι τώρα, αλλά στο παρελθόν έχει συμβεί. Κι απ’ αυτό δυναμώνει κανείς, μαθαίνει, προσπαθεί να μην ξανακάνει τα ίδια λάθη, να μην ανοίγεται απόλυτα. Ως έναν βαθμό μόνο, ώστε να προστατεύει και τον εαυτό του.

Κανονικά, οφείλει να σέβεται ο ηθοποιός το σκηνοθέτη.

Έχεις ακούσει για ηθοποιούς που διώχνουν Σκηνοθέτες; Σε πάρα πολλά θέατρα, έχει συμβεί κι αυτό. Ή να τον υπονομεύουν τον Σκηνοθέτη. Ή να χαμογελούν μπροστά, και πίσω να λένε άλλα. Δε τις μπορώ αυτές τις συνθήκες. Δε με ενδιαφέρουν. Δε θέλω να γίνεται σε καμία παρέα, σε καμία δουλειά, πουθενά στον κόσμο.

Είναι σημαντικό να υπάρχει εμπιστοσύνη κι οι συνεργάτες να δένουν.

Ακριβώς. Με τα χρόνια λοιπόν, αυτό μαθαίνεται. Πλέον, με τα χρόνια, έχω μάθει πως γίνεται να κάνω δουλειές που να ‘’δένω’’ με τους άλλους, να περνάω υπέροχα κι εγώ κι οι άλλοι. Ούτε να είμαι ο καπετάν δερβέναγας και το μεγάλο αφεντικό. Η λογική του βασιλιά Αρθούρου της στρογγυλής τραπέζης, «πρώτος μεταξύ ίσων», είναι μια ωραία λογική για έναν Σκηνοθέτη, που μπορεί να πείσει και να δημιουργήσει μαζί μ’ αυτούς που πείθει. Δεν είναι μόνο ο σκηνοθέτης που δίνει, όλοι δίνουν. Όλοι έχουν ένα κομμάτι που δίνουν στην παράσταση και στη σχέση αυτή. Ο σκηνοθέτης απλά έχει μια ευθύνη, έναν ρόλο που έχει ευθύνη.

Ίσως γι’ αυτό και κάποια έργα αποτυγχάνουν. Ηθοποιοί που ενώ ‘’δεν μπορούν’’, βάζουν ‘’ταμπέλες’’ ότι σκηνοθετούν τα έργα τους, και χτίζουν χωρίς θεμέλια. Αληθινός σκηνοθέτης είναι αυτός που βάζει θεμέλια.

Καταρχήν, το επάγγελμα του σκηνοθέτη είναι ένα πολύ καινούριο επάγγελμα. Εκατό χρόνια μετράει ζωής και λίγο παραπάνω. Παλιά, οι ηθοποιοί κάναν το σκηνοθέτη. Ο παλιός ηθοποιός ήταν κι αυτός που σκηνοθετούσε την παράσταση.

Πιο μετά όμως, δε μπορούσε κάποιος να πει στον Κάρολο Κουν, «εγώ θα το κάνω έτσι».
Όχι. Αλλά σήμερα τι γίνεται; Υπάρχουνε ηθοποιοί που σκηνοθετούν θαυμάσια, κι άλλοι, με τρόπο που μπορεί και να μην αρέσει. Δε θέλω να πω κακά ή καλά, μα όπως υπάρχουν καλοί ή κακοί ηθοποιοί, έτσι και σκηνοθέτες. Πρέπει, όσο μπορούμε, να ξέρουμε τι μπορούμε να κάνουμε καλά, κι αυτό δεν το ξέρουμε απ’ την πρώτη μέρα που γεννιόμαστε αλλά το μαθαίνουμε σιγά σιγά. Από τη στιγμή που το μαθαίνουμε, κάθε μέρα και περισσότερο, γλιτώνουμε από λάθη, γιατί και αυτά που λέω για τις δυσάρεστες στιγμές μου στο θέατρο, μπορεί να’ ναι και δικά μου λάθη, αποτελέσματα δικών μου λαθών. Δεν είμαι εγώ τέλειος σε καμία περίπτωση, ούτε πάω να κάνω τον τέλειο. Από όλα αυτά μπορούμε να μαθαίνουμε και κάθε στιγμή να είναι καλύτερη απ’ την προηγούμενη, κι έτσι να έχουμε και καλύτερα έργα. Και κάποιοι ηθοποιοί που έτυχε να μην άρεσαν, το επόμενό τους έργο μπορεί να είναι καλό. Γιατί όχι; Δεν είναι καταδικασμένοι να μην ξανακάνουν καλό έργο.

Επίσης, πολλές φορές, η σκηνοθεσία είναι μια διαδικασία, τουλάχιστον όπως τη βλέπω εγώ, εξελικτική. Δεν ξέρει κανείς που ακριβώς θα καταλήξει, όσο κι αν το’ χει φτιάξει το πλάνο του. Ακόμα και σκηνοθέτες που έχουν έτοιμη σε μακέτα, (υπάρχουν τέτοιοι), την παράσταση στημένη, κι αυτοί ακόμα, μπορεί να παρεκκλίνουν λίγο στο τέλος.

Είναι ζωντανός οργανισμός η παράσταση. Είναι ζωντανή σκηνή από ζωντανούς ανθρώπους. Το θέατρο είναι μια πολύ απλή τέχνη, για πολύ σύνθετους ανθρώπους. Οι άνθρωποι λοιπόν αυτοί, που ζουν πάνω στη σκηνή, είναι πολύ σύνθετοι, και μπορεί να μας οδηγήσουν σε λύσεις που δεν τις έχουμε σκεφτεί. Γιατί να τις αφήσουν και να τις κόψουνε; Επειδή έχουμε ένα πλάνο να το πάμε δεξιά ή αριστερά ή στη μέση στο έργο; Θα το πάμε όπου μας πάει εκείνο. Όπως, όταν γράφουμε ένα έργο, ο ήρωας μάς οδηγεί στο δρόμο που θέλει. Δεν του βάζουμε εμείς με το ζόρι, λόγια να πει.

«Σε λύσεις που δεν τις έχουμε σκεφτεί» είπατε. Άρα έχουμε σημαντικά μηνύματα, σε ένα θεατρικό, για τη ζωή και την Τέχνη.

Βέβαια. Μηνύματα που πολλές φορές δεν τα έχουμε συνειδητοποιήσει από πριν.

Γιατί τα νέα παιδιά, βγαίνοντας από τις δραματικές σχολές και θέλουν κατευθείαν την τηλεόραση;

Καταρχήν, θέλουν τη δημοσιότητα. Διότι, δυστυχώς το επάγγελμα αυτό, χρειάζεται μια δημοσιότητα για να μπορέσεις να βρεις και δουλειά.

Άρα δεν αγαπούν τόσο πολύ το θέατρο, και άρα δεν είναι «ηθοποιοί»;

Υπάρχει ένα πρόβλημα στα παιδιά που τελειώνουν τη δραματική σχολή. Πιστεύω, ότι τα μισά απ’ αυτά, δεν ακουμπάνε καν ξανά στη ζωή τους το σανίδι, την υποκριτική γενικά, ούτε στην τηλεόραση, ούτε πουθενά. Τα άλλα μισά, ένα 25% μάλλον θα γίνουν ηθοποιοί. Απ’ αυτά τα παιδιά που προσπαθούν να δουλέψουν, κάποια βρίσκουν ένα εύκολο σκαλοπάτι στην τηλεόραση. Προσπαθούν να βρουν το σκαλοπάτι αυτό, που πλέον, αμείβει με πολύ χαμηλές τιμές, και ζητάει νέα πρόσωπα που τα ανανεώνει πάρα πολύ γρήγορα, κι έτσι πιστεύουν ότι μπορεί να κάνουν ένα γρήγορο βήμα. Το γρήγορο βήμα όμως, θα φανεί και σ’ αυτούς και σε όλους, ότι είναι επικίνδυνο, και μπορεί να’ ναι κι αυτοκαταστροφικό. Δεν ξέρουν, ότι αν δεν πατήσεις γερά στο σανίδι και δεν ξέρεις καλά τι σημαίνει θεατρικό σανίδι, δεν μπορείς να πας σε καμία άλλη Τέχνη.

Απ’ την τηλεόραση, πολλοί άνθρωποι έχουν ξεκινήσει, κι όμως, τα’ χουν βρει σκούρα στο σανίδι. Το ανάποδο, βλέπεις, είναι πιο εύκολο.

Πολλοί νέοι ηθοποιοί κάνουν κι άλλες δουλειές.

Δεν υπάρχει δουλειά! Θυμάμαι χαρακτηριστικά, τις προάλλες, κοίταζε κάποιος φίλος να πάει σε θέατρο, και μου’ λεγε, «διάλεξε μια παράσταση να πάμε». Και του λέω, «όπου να’ ναι». Και μου λέει, «όχι, υπάρχουν όλες αυτές οι παραστάσεις δωρεάν», και μου ανέφερε δεκάδες παραστάσεις απ’ το τηλέφωνο. Και λέω, «τι είν’ αυτό;» Μου λέει, «όλες αυτές δίνουν προσκλήσεις». Έλεος! Αυτοί οι άνθρωποι πως πληρώνονται; Από πού βγάζουν τα λεφτά για να ζήσουν;

Προφανώς, για να πηγαίνουν τα δύο άτομα δωρεάν, κι αυτά τα δύο να φέρνουν άλλα πέντε.

Δεν ξέρω. Δεν είμαι σίγουρος απόλυτα. Μπορεί να συμβαίνει αυτό. Μπορεί όμως, και πραγματικά, για ένα διάστημα, κάποιοι άνθρωποι να αυτοχρηματοδοτούν τις δουλειές τους, κι όταν πάψει αυτή η αυτοχρηματοδότηση, να πηγαίνουν ‘’σπίτι τους’’, να μη βρίσκουν άλλη δουλειά. Κι επειδή βγαίνουν εκατοντάδες απ’ τις δραματικές σχολές κάθε χρόνο, είναι δύσκολο να απορροφηθούν. Καταρχήν, πιστεύω ότι υπάρχει μια ανάγκη απ’ όλους τους ανθρώπους να εκφραστούν. Αυτή η ανάγκη έκφρασης, είναι ο πιο υγιής δρόμος για να κάνεις Τέχνη. Από την άλλη μεριά, υπάρχει κι η επιβίωση. Αυτή η επιβίωση επιβάλλει στους ανθρώπους να ζήσουν απ’ την Τέχνη τους.

Έκανα μια παράσταση το 2000 στο Λονδίνο, κι ήταν άλλες οι συνθήκες. Ένιωσα πραγματικά, ότι στην Ελλάδα δεν μας αντιμετωπίζουν τόσο πολύ σαν επαγγελματίες. Εκεί ό,τι ήθελα το έβρισκα. Ένιωσα σαν επαρχιώτης στην πρωτεύουσα. Αλλά και στην Αγγλία και στην Ελλάδα, οι παλιοί ηθοποιοί κάναν κι άλλες δουλειές για να επιβιώσουν. Όταν δεν βγαίνεις, όταν δεν μπορείς να φας, κάνεις και κάτι ακόμα, για να φας. Δε μπορώ να το κατηγορήσω αυτό. Αλλά όταν κάνεις τη δουλειά σου, να την κάνεις σωστά.

Ποιοτικοί Ηθοποιοί και το μήνυμά τους στην Τέχνη.

Όποιοι κάνουν δουλειές, να τις σέβονται και να μην τις κάνουν στο πόδι ή για επίδειξη ή γιατί έχουν ψωνιστεί, γιατί αυτό είναι ένα καλάμι το οποίο θα το ξεκαβαλικέψουν γρήγορα και θα χτυπήσουν άσχημα. Θα είναι και για τους ίδιους ένα πλήγμα. Και στο θέατρο θα παίξουν μία, δύο, τρεις παραστάσεις και μετά τελείωσε. Ίσα που θα’ χουν δώσει ένα ‘’παρών’’ που κάποια στιγμή μπορεί και να το’ χουν μετανιώσει. Να πω ένα παράδειγμα…

Θυμάμαι ένα καλοκαίρι, την ημέρα του ηθοποιού, στο Ηρώδειο. Αυτή η ημέρα, έχει κάποιους ηθοποιούς τους οποίους τιμούν, κι έχει και κάποια ενότητα που είναι το αφιέρωμα, το ετήσιο. Εκείνη τη χρονιά, ήτανε το αφιέρωμα στα «μπουλούκια». Είχε λοιπόν έναν ηθοποιό μπουλουξή στη σκηνή, που δεν τον ήξερα, ηλικιωμένος, μεγάλος άνθρωπος, να χορεύει, να τραγουδάει, να πετάει στην σκηνή! Απίστευτη ερμηνεία, απίστευτη υποκριτική, τον έβλεπες τον άνθρωπο να επικοινωνεί με ένα ολόκληρο Ηρώδειο και να κάνει και πλάκα. «Εγώ δεν περίμενα ποτέ στη ζωή μου να μπω στο Ηρώδειο», έλεγε. Ο άνθρωπος ζούσε σε άθλιες συνθήκες, ένας ηθοποιός στο μπουλούκι, που απ’ το πρωί ως το βράδυ έτρεχε και δεν ήξερε αν θα’ χει φαΐ την άλλη μέρα. Κι εκείνη τη στιγμή που έβλεπα αυτόν τον ηθοποιό, έλεγα, «τι είν’ αυτό το άτομο! Αυτός είναι Ηθοποιός και δε τον ξέρουμε!»

Κοίταζα δεξιά, αριστερά, ανθρώπους που ήταν νέοι ηθοποιοί, και οι οποίο τον κοίταγαν με ένα υπεροπτικό ύφος σαν παγόνια, ύφος ψωνίστικο. Δε μου άρεσε καθόλου, και λέω, τώρα ποιόν θα εμπιστευτώ εγώ για να δω παράσταση; (Σαν Θεατής, όχι σαν σκηνοθέτης). Αυτόν εκεί, ή αυτόν που είναι δίπλα μου; Αυτόν εκεί κάτω θα εμπιστευτώ. Αυτός θα παλέψει πάνω στη σκηνή, θα ιδρώσει, και θα μου βγάλει έναν χαρακτήρα που θα μου μεταφέρει δύο κουβέντες, να τις πάρω μαζί μου σπίτι όταν φύγω απ’ το θέατρο. Αυτό που είπες πριν. Κάτι ν’ ακούσω στην παράσταση τη συγκεκριμένη που να με ακουμπήσει. Αυτό ζητάω εγώ από μια παράσταση. Εγώ, εσύ, ο άλλος, να πάρουμε ο καθένας από ένα δικό μας μήνυμα. Κάθε ένας που πάει σε ένα έργο Τέχνης, θέλει κάτι να δει, όχι απλά να χαζέψει και να φύγει.

Επενδύει θεατής;
Επενδύει το χρόνο του. Είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος θα ντυθεί, θα ξυριστεί, θα πάρει το αυτοκίνητό του μία ώρα πριν, θα πάει να παρκάρει, θα πάει να πληρώσει το εισιτήριό του, θα μπει στο θέατρο, θα γυρίσει. Είναι μια διαδικασία ολόκληρη. Δεν είναι τηλεόραση που ανοίγεις και κλείνεις όπως είσαι σπίτι με πιζάμες. Αυτό το πράγμα όλο, σαν διαδικασία, πρέπει να τιμηθεί από τον ηθοποιό κι απ’ τον σκηνοθέτη. Κι όταν λέμε να τον τιμήσουμε αυτόν τον άνθρωπο που πάει στο θέατρο να παρακολουθήσει μια παράσταση, εννοώ, να του πούμε μια ιστορία με την καλή μας διάθεση, χωρίς να θέλουμε να επιδειχθούμε και να κάνουμε τη φιγούρα μας. Να θέλουμε να επικοινωνήσουμε μαζί του με τον πιο ειλικρινή τρόπο, κι αυτός ο άνθρωπος, όταν φύγει, όταν δει τέτοια ειλικρίνεια από μας, θα’ χει ακούσει και μια ατάκα απ’ το έργο, η οποία δεν θα του λύσει το πρόβλημα, ή θα του πει κάτι σχετικά με το πρόβλημα που έχει, με τη δουλειά του, με τη γυναίκα του, με ο,τιδήποτε. Είναι πολύ σημαντικό. Και δεν είναι ο στόχος μας αυτό. Αυτό θα έρθει.

Ο στόχο μας είναι να επικοινωνήσουμε, να του πούμε μια ιστορία με τον δικό μας τρόπο και κάτι που εμείς νιώθουμε. Κάτι που μας έσπρωξε να φτάσουμε στο σανίδι. Δεν μας έχει σπρώξει στο σανίδι το να φανούμε. Μας έχει σπρώξει στο σανίδι, το να πούμε «κάτι». Όπως βγαίνει στο μπαλκόνι ο πολιτικός και μιλάει με έναν άλλο λόγο, εμείς δεν πήγαμε στο μπαλκόνι, πήγαμε στο θέατρο να το πούμε αυτό.

Βοηθάνε οι ρόλοι τον ηθοποιό ως άνθρωπο; Ένας κωμικός ηθοποιός μπορεί να είναι έτσι και στη ζωή του;

Οι ρόλοι βοηθάνε πάρα πολύ, να βρούμε κι άλλους εαυτούς μέσα στον εαυτό μας που δεν τους ξέρουμε, δεν τους έχουμε ανακαλύψει. Ανακαλύπτουμε πράγματα και για τον εαυτό μας τον ίδιο. Όταν ψάχνω εγώ να βρω έναν χαρακτήρα, ψάχνω μέσα από τα δικά μου χαρακτηριστικά, με το δικό μου μυαλό και το δικό μου συναίσθημα, και αυτά τα δουλεύω. Και μόνο που δουλεύω το μυαλό μου και το συναίσθημά μου, τα αξιοποιώ. Κάτι κερδίζω, κάτι παίρνω μετά το τέλος του έργου. Αφού έχω ψάξει έναν ρόλο ακόμα, έχω μάθει έναν χαρακτήρα ακόμα. Όπως όταν γνωρίζεις έναν άνθρωπο ακόμα στη ζωή σου, κάτι δίνεις και κάτι παίρνεις απ’ αυτόν. Όσον αφορά τους κωμικούς ηθοποιούς, βέβαια, δεν είναι κι ό,τι βλέπουμε στη σκηνή. Υπάρχουν άνθρωποι στο παγκόσμιο στερέωμα, που αν κι είναι παράξενοι, τέλειοι κωμικοί, μας κάνουν να σπαρταράμε και να γελάμε, σαν άνθρωποι είναι πολύ κλειστοί, και μας κάνει εντύπωση αυτό όταν τ’ ακούμε.

Πολλοί λένε, «δυστυχώς είμαι στην Ελλάδα, αν ήμουν έξω θα έκανα καριέρα». Παρότι κάνατε δουλειά στο εξωτερικό, πέρασε αυτή η σκέψη από εσάς;

Μία εμπειρία ήταν το εξωτερικό για εμένα. Δεν θα ρίσκαρα τόσο πολύ, γιατί κι αυτό θέλει ένα ρίσκο.

Νιώθετε περήφανος που είστε εδώ;

Μ’ αρέσει η Ελλάδα πάρα πολύ, μ’ αρέσει να ζω στην Ελλάδα. Ακόμα και σαν ταξιδιώτης που κάνω πολλά ταξίδια, τα ταξίδια είναι εμπειρία και μάθημα για μένα σκηνοθετικό, ακόμα και σε χώρες λιγότερο αναπτυγμένες. Όμως, όπου κι αν είμαι, και στον πιο παραδεισένιο τόπο, πάλι στην Ελλάδα θέλω να γυρίσω.

«Ασλανίδης» λοιπόν σημαίνει θέατρο, και «Βασίλης» σημαίνει ταξίδια. Όμως γράφετε κι όλας. Τι γίνεται τότε; Οραματίζεστε ένα θεατρικό έργο; Κάτι ανάλογο με αυτό που λέγαμε πριν; Ποιος οδηγεί και τι, εδώ;

Είναι, πιστεύω, ο ίδιος ακριβώς στόχος με τη σκηνοθεσία, με τη διαφορά ότι, όταν έχω γράψει ένα θεατρικό έργο, είναι σα να το έχω σκηνοθετήσει κι όλας και το αφήνω στην μπάντα, δε με ενδιαφέρει να τ’ ανεβάσω στη σκηνή.

Συγγραφή και σκηνοθεσία, ίδια ψυχολογία;

Όταν γράφω, είμαι εσωστρεφής, είμαι μόνος μου. Όταν σκηνοθετώ, θέλω παρέα. Θέλω τους ηθοποιούς να’ ναι η παρέα μου. Ανταλλάσσω απόψεις, κι αυτό με βοηθάει κι εμένα στο να προχωράει το έργο. Η άποψή μου μπορεί να είναι λάθος και να αποδειχτεί μέσα στην κουβέντα. Γιατί να είμαι κλεισμένος στον εαυτό μου; Δεν έχω να κερδίσω κάτι. Ενώ στο άλλο κομμάτι, με βολεύει πάρα πολύ να’ μαι μόνος μου.

Καταρχήν, είναι πολύ απελευθερωτικό να είμαι μόνος μου στη Συγγραφή. Σα σκηνοθέτης όμως, πρέπει να κάνω και κάποιες συμβάσεις, να συνεννοηθώ με τον ηθοποιό, τον φωτιστή, τον θεατρώνη, τον μουσικό, τον ενδυματολόγο, τον σκηνογράφο, με ένα σωρό ανθρώπους τελείως διαφορετικούς. Άρα λοιπόν, με όλους πρέπει να επικοινωνήσω. Ενώ στη συγγραφή, είμαι μόνος με τον εαυτό μου και τον ήρωά μου τον κάνω ότι θέλω. Κανείς δεν θα μου πει κάτι, κανείς. Είμαι πολύ πιο απελευθερωμένος. Έτσι άλλωστε άρχισα και να γράφω.

Μιλάμε για ποιά περίοδο;

Άρχισα να γράφω ολοκληρωμένο έργο το 2011, και πιο χαρακτηριστικά, την «Εκδρομή». Το 2013 έγραψα το δεύτερο έργο, «Στο Τούνελ». Και τα δύο απ’ τις εκδόσεις Δωδώνη. Πριν είχα γράψει μόνο μικρά κομμάτια, τα οποία βόλευαν σε παραστάσεις που ανέβαιναν από εμένα.

Σε πολύ μεγάλες Σκηνές ή κρατικές, γιατί δεν ανεβαίνουν έργα νέων Ελλήνων θεατρικών Συγγραφέων, και βλέπουμε γιγαντοαφίσες μόνο από εξωτερικό; Μήπως ο κόσμος θέλει μόνο αυτούς; Μα ό,τι διαφημίζεται γνωρίζει ο κόσμος. Ποιός τα ορίζει όλα αυτά; Όσο η Τέχνη ορίζεται, εγκλωβίζεται.

Υπάρχουν κάποιοι που είναι προκατειλημμένοι με τους Έλληνες Συγγραφείς και κάποιοι που δεν είναι. Αλλά αυτό που θέλω να πω είναι, ότι αν κάποιο έργο ελληνικό εξοστρακιστεί από μία αίθουσα ελληνική επειδή είναι ελληνικό, είν’ άδικο. Αυτό. Τίποτ’ άλλο. Είναι κρίμα. Μερικές φορές βέβαια, δεν είναι και καλό το έργο, μα «ουδείς προφήτης στον τόπο του». Ελληνική παροιμία είναι, τι να κάνουμε…

Εσύ είσαι προφήτης στον τόπο σου όμως, αναγνωρίζεσαι.

(Σπάω εδώ ξαφνικά τον πληθυντικό, και γελάμε με τον τρόπο που η ίδια η συζήτηση χειρίζεται εμάς, δίχως ερωτηματολόγια και προετοιμασίες. Όλα ακολουθούν τη ροή της καρδιάς και τη ζωντανή στιγμή, όπως στο θέατρο. Τόσο αληθινά, πραγματικά τόσο).

Πώς θα σκηνοθετούσαν οι καλύτεροι σκηνοθέτες της Χώρας μας, μία λύση για την Ελλάδα, την οικονομία και τον άνθρωπο τον ίδιο; Προσωπικά εσύ, αν ήταν να γράψεις ένα έργο το οποίο από τη μοίρα του θα μπορούσε να υλοποιηθεί, τι θα ήτανε αυτό; Στη Βουλή, το μόνο που συζητούν είναι οι αριθμοί και τα «θα».

Πιστεύω πως «Ελλάδα» είμαστε εμείς οι ίδιοι οι άνθρωποι, κι είμαστε υπεύθυνοι για το που πάει η Ελλάδα και για το που δεν πάει. Για να μπορέσουμε κι εμείς οι ίδιοι να τη βοηθήσουμε, πρέπει κι εμείς να βοηθηθούμε, να βελτιωθούμε και να εκπαιδευτούμε. Ένας δρόμος φαρδύς είναι η εκπαίδευση.

Η εκπαίδευση οδηγεί σε καλλιεργημένους ανθρώπους, οι οποίοι δεν είναι μόνο ατομιστές αλλά βάζουν και το «εμείς», βάζουν και το «συλλογικό» στη δράση τους και στη σκέψη τους. Πραγματικά, δεν βαπτίζουν το προσωπικό, «γενικό». Δεν κάνουν το ειδικό, «γενικό».

Άρα είμαστε σύμφωνοι με τη Δημιουργική Σταδιοδρομία, «χτίζω τη ζωή μου με Ήθη και Αρχές».

Και ταυτόχρονα συνδυάζω αυτό που κάνω, στη σκέψη μου και στην πράξη μου, με το «θέλω» και το «πράττειν» των άλλων. Δεν πάω μόνος μου κι εναντίον των άλλων. Κι αυτός είναι ένας δρόμος επιτυχίας ξέρεις, «εγώ εναντίον όλων». Υπάρχει όμως κι ένας δρόμος επιτυχίας, «εγώ μαζί με τους άλλους». Κι αυτός δρόμος επιτυχίας είναι, κι εγώ κερδίζω, απλά θα πάρω ένα μικρότερο μερίδιο, δεν το παίρνω όλο μόνος μου, αλλά θα πάρω πάλι μερίδιο.

Πως θα μπορούσαμε να βρούμε πιο συλλογικές λύσεις;

Δυστυχώς, είμαστε πάρα πολλοί εναντίων πάρα πολλών, και δεν είναι καλό. Πιστεύω, ο δρόμος είναι η εκπαίδευση. Όλοι είμαστε δεμένοι με κάποιες δικές μας μικρότητες κι εγωισμούς. Όσο μπορέσουμε, να περιορίσουμε αυτούς τους εγωισμούς και να δούμε και τον άλλο σαν ένα κομμάτι στο οποίο κι εμείς ανήκουμε, τότε, θα μπορέσουμε ίσως να βρούμε και πιο συλλογικές λύσεις.

Στην Ελλάδα, υπάρχει η νοοτροπία κάποιων υψηλά ιστάμενων και ανίκανων συνήθως, να κλείνουν την πόρτα πριν προλάβουν να την ανοίξουν, ειδικά σε ένα νέο παιδί, ή και σε κάποιον που αγωνίζεται χρόνια και λέει, «δες λίγο και τη δική μου τη δουλειά». Η απάντηση; «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα».

Μα, όταν οι πολλοί που είναι εναντίον αυτών των ανθρώπων, αποκτήσουν κι αυτοί εξουσία, γίνονται ίδιοι και χειρότεροι. Τότε υπάρχει πρόβλημα. Απλά είναι πάρα πολλοί άνθρωποι που συνέχεια είναι εναντίον, μόνο κατακρίνουν. Όλοι λένε, «να βελτιωθούμε σαν άνθρωποι, να βελτιωθεί η Ελλάδα να πάει μπροστά», όλοι θέλουν την ανάπτυξη, δεν είπε κάποιος το αντίθετο, κι εννοείται πως δεν θα το πει. Πίσω απ’ αυτό όμως, είναι το «πόσο» εννοούμε να βοηθηθούμε απ’ τον εαυτό μας και να βοηθήσουμε και τους άλλους εαυτούς, για να γίνουμε όχι αλτρουιστές μα λιγότερο ίσως εγωιστές και πιο συλλογικοί στη δράση μας και στην πράξη μας. Υπάρχει χώρος για όλους, οι ιδεολογίες έρχονται μετά, οι άνθρωποι υπάρχουν πριν από αυτές. Οι άνθρωποι κάνανε τις ιδεολογίες και τις εξουσίες και βάλανε και σύνορα μεταξύ τους.

«Οι ξένοι, μας χρωστάνε τον Πολιτισμό». Μία παρατήρηση που συχνά θέλω να την αναφέρω για να ξεκαθαρίζουμε κάποια πράγματα.

Τα πολιτισμικά φώτα μας χρωστάνε. Μπορεί και η δημοκρατία να γεννήθηκε εδώ, αλλά κάθε λαός έχει αναπτύξει τους δικούς του πολιτισμούς. Υπάρχουνε δάνεια και αντιδάνεια στους πολιτισμούς. Το θέμα είναι, εμείς πόσο αγαπάμε τον δικό μας πολιτισμό. Καμιά φορά είναι μία ευκολία που μας κάνει να το λέμε, αλλά πρέπει να το δούμε και στην ουσία του. Και να το λέμε, τι κερδίζουμε; Θα μας δώσουνε τον πολιτισμό πίσω; Θα τον βάλουμε σε μια βαλίτσα να τον πάμε; Άρα λοιπόν, αυτό που ζητάμε, είναι εμείς που έχουμε τον παλιό μας πολιτισμό, να τον σεβόμαστε, να τον αναδεικνύουμε. Και τον νέο μας πολιτισμό, να τον δημιουργούμε και να τον προχωράμε παραπέρα, να του δίνουμε τη σκυτάλη να προχωρήσει, δεν είναι να τον αφήνουμε εκεί στο παγκάκι να περιμένει. Πρέπει να δουλέψουμε για αυτό.

Αγαπημένα σου Έργα;

Αγαπημένα και πολυπρόσωπα Έργα μου, τα «Θεϊκά λόγια», τα οποία ήταν από τις πολύ καλές μου παραστάσεις, με 35 καλούς ηθοποιούς. Μια παράσταση που μου άνοιξε και πόρτες, κι είχα περάσει υπέροχα.

Επίσης, «η δολοφονία του Μαρά» του Βάις, «το Καλντερόν» του Παζολίνι, «τα παιδιά του Κάιν» του Ανδρέα Θωμόπουλου, ή το «Περιμένοντας τον Γκοντό», που πήγε πάρα πολύ καλά, κι αυτό δεν το περίμενα. Δεν ήξερα γιατί να ανεβάσω έναν «Γκοντό». Έρχεται ένας παραγωγός και ηθοποιός, και μου λέει, τον «Γκοντό». Και λέω, γιατί να το κάνω; Το’ χουν κάνει όλοι. Και με έβαλε σε μια λογική ότι μ’ αρέσει. Μου λέει, «θέλω να το ψάξουμε μαζί». Και κάναμε μία διαδικασία πολύμηνη. Πραγματικά, πολλών μηνών ψάξιμο, απ’ το γαλλικό και το αγγλικό κείμενο, κάναμε καινούριες αποδόσεις. Γιατί είχε διαφορετικές αποδόσεις, ο ίδιος ο Μπέκετ που’ χει γράψει και τα δύο, και το γαλλικό και το αγγλικό, και βρήκα πράγματα μαγικά εκεί μέσα. Κάθε φράσει έχει πάρα πολλά πράγματα να σου πει. Το ψάξιμο βέβαια, μπορεί να σε οδηγήσει και στο μηδέν. Δε σημαίνει ότι κάπου σε πάει πάντα.

Το συγκεκριμένο όμως, οδήγησε σε επιτυχία.

Ναι, και πέρασα πάρα πολύ ωραία, και με τον θίασο και με το έργο. Και νομίζω, πως και το κοινό πέρασε ωραία, γιατί ήτανε σε όλες τις παραστάσεις, απ’ την πρώτη ως την τελευταία, χωρίς να’ χουμε δώσει ούτε Πρόσκληση. Τόσο καλά! Ήταν 100 με 110 θεατές στο «θέατρο της ημέρας» που είχαμε παίξει. Ανέφερα τώρα δυο, τρία έργα, αλλά δε θέλω να αδικήσω κανένα. Έχω περάσει πολύ καλά σε πάρα πολλές παραστάσεις, όπως και στο «ξύπνημα της άνοιξης» το 2014, με έναν θίασο νεανικό. Πάρα πολύ ωραία, πήγε καλά, διακρίθηκε και στο φεστιβάλ Ιεράπετρας. Δε θέλω να τα ξεχωρίσω. Όλα «παιδιά» μου είναι. Υπάρχουν και κανα δυο «παιδιά» που τα αδίκησα πρέπει να πω. Αν τα σκηνοθετούσα σήμερα, ίσως να τα έκανα καλύτερα. Αλλά κι αυτά εμπειρία ήτανε, που με βοήθησαν να κάνω κάτι καλύτερο μετά.

«Χτυπάνε» κατευθείαν στην καρδιά.

Αλήθειες ζωής, καθημερινά, αυτά που μας απασχολούν.

Σου αρέσει να ανεβάζεις καινούριες παραστάσεις, παρά να μένεις χρόνια σε μία.

Έτυχε χρονιά που είχα δύο παραστάσεις. Αναλόγως τη χρονιά. Υπήρχε χρονιά που είχα τρεις παραστάσεις. Υπάρχει και χρονιά που δεν έχω παράσταση. Εγώ, ο «Γκοντό», δεν ήθελα να κατέβει. Είχαν υποχρεώσεις οι ηθοποιοί, μα δεν μπορούσα να το συνεχίσω, δυστυχώς. Όταν κάθε μέρα υπάρχουν κρατήσεις, σημαίνει πως το έργο θα μπορούσε να συνεχιστεί. Άρα λοιπόν, καμιά φορά είναι και οι συνθήκες που μπορούν να βοηθήσουν το έργο. Είναι άλλο το υλικό αυτό που φτιάχνει κανείς για μία παράσταση που θα πάει για πολλά χρόνια. Καλό υλικό μεν, αλλά είναι και άλλος ο στόχος.

Και πιο εμπορικός;

Μπορεί. Να πω όμως εδώ και μια κουβέντα για τα διαχρονικά έργα. Συνήθως τα έργα που κρατάνε χρόνια, είναι ανθρωποκεντρικά. Μιλάνε για αυτό που κρύβει μέσα του ο άνθρωπος, κι όσο πιο ανθρωποκεντρικό γίνεται το έργο Τέχνης, τόσο πιο διαχρονικό είναι για μένα.

Υπάρχει για ένα καλό έργο, το… «ουδέν κρυπτόν από τον ήλιο;»

Όχι, δεν το πιστεύω. Μπορεί και να εξαφανιστεί. Και παλιά, μπορεί να είχαν γραφτεί πολύ καλά έργα, αλλά δε το’ χουμε μάθει ποτέ. Όπως υπάρχουν και άνθρωποι πολύ ευαίσθητοι, που θέλουν να κάνουν Τέχνη, κι επειδή «τρώνε» πολλές πίκρες δεν κάνουν ποτέ τους Τέχνη.

Είχαμε παλιά, δεκαπέντε παράδειγμα ηθοποιούς, κι αυτοί ήταν «αστέρια». Ήταν πιο δύσκολες οι συνθήκες τότε, αλλά γιατί συνέχιζαν;

Αντέχαν όμως αυτοί. Ένας ηθοποιός για παράδειγμα που είχε δουλέψει και σε μπουλούκι, περιοδεύων θίασος δηλαδή, σε ένα φορτηγό τα σκηνικά κλπ, έχει ταλαιπωρηθεί πολύ. Το’ χανε μέσα τους όμως αυτοί οι άνθρωποι. Μπορεί να έπαιζαν δύο και τρία έργα τη βδομάδα. Μπορεί να έπαιζαν και δύο έργα την ίδια μέρα. Μαθαίνανε πολύ γρήγορα.

Γενιά που γεννιόντουσαν Ηθοποιοί.

Απ’ αυτούς τους ανθρώπους, έχουν πεταχτεί ηθοποιοί που γνωρίζουμε. Έχουν περάσει μέσα από αυτή τη διαδικασία, που ήταν πολύ σκληρή διαδικασία. Γι’ αυτό λέω, ότι κάποιοι άνθρωποι αντέχουν τη διαδικασία και κάποιοι όχι.

Αντέχαν γιατί αγαπούσαν πολύ τη δουλειά τους;

Δεν είναι μόνο που το αγαπάς, πρέπει να σε βοηθήσουν κι οι συγκυρίες. Πιστεύω, παίζει ρόλο και η τύχη στη ζωή μας, έτσι κι αλλιώς. Τύχη δεν είναι κι ότι βρεθήκαμε εδώ πέρα; Θα μπορούσαμε να βρεθούμε, θα μπορούσαμε και να μη βρεθούμε. Η τύχη είν’ αποτέλεσμα της αντικειμενικότητας. Δηλαδή, όταν παίρνω ένα λαχείο, μπορεί να κερδίσω, μπορεί να μην κερδίσω. Όλα τα λέμε «τύχη», όλα μπορούν να συμβούν.

Σκέφτεσαι τώρα κάτι να κάνεις;

Δεν έχω κάτι συγκεκριμένο στα χαρτιά. Είμαι τυχερός. Ως τώρα, «χτυπάει τηλέφωνο».

Επιλογή ηθοποιών;

Αν θέλω πολλούς ρόλους, κάνω οντισιόν. Βλέπω συνέχεια παραστάσεις, πάω σε εξετάσεις δραματικών σχολών και βλέπω νέα άτομα, να έχω και μια προσωπική γνώμη. Προτιμώ να δω έναν ηθοποιό στην παράστασή του πάνω και να τον σημειώσω. Μ’ αρέσει αυτό. Υπάρχουν και φορές, που ψάχνω να βρω ένα βίντεο ενός ηθοποιού που να έπαιζε κάπου, να τον δω, να καταλάβω λίγο τη γραφή του, να ταιριάζει με το έργο και με τον τρόπο που βλέπω εγώ το έργο. Φυσικά είναι κι η προσωπική μου πινελιά εκεί πέρα. Αλλά, με ενδιαφέρει πάρα πολύ, γιατί αν δεν ταιριάζει, δεν είναι ότι είναι κακός ηθοποιός, απλά δεν ταιριάζει και το έργο «θα πάει αλλού». Θα πάει σ’ άλλο δρόμο απ’ αυτό που θέλω.

Θα δεχόσουν πρόταση για την πολιτική;

Όχι. Προσπαθώ να μιλάω και να λέω την πολιτική μου γνώμη μέσα από το θέατρο. Έχω τον τρόπο. Το θέατρο είναι και πολιτική πράξη. Κάθε τι που κάνουμε είναι πολιτικό. Το ότι καθόμαστε και μιλάμε, είναι μια πολιτική πράξη, με την ευρεία έννοια, αυτό εννοώ. Έχω λοιπόν έναν τρόπο να επικοινωνώ με τον κόσμο. Γιατί να βρω κι άλλον έναν τρόπο;

Γιατί η γνώμη σου θα επηρεάσει «καταστάσεις».

Είναι μακριά. Είμαι και οικονομολόγος, θα μπορούσα να κάνω κι άλλα πράγματα, αλλά δεν έχω καμία τέτοια πρόθεση προς το παρόν.

Ένα μήνυμα για μία Νέα Πολιτική και για τους πολιτικούς;

Θέλει αντοχή αυτό που κάνουνε, κι όσο μπορούνε ν’ ακούνε περισσότερες φωνές για να βοηθήσουν περισσότερο κόσμο. Ο κόσμος ήδη τους έχει βοηθήσει, για να τους έχει βάλει μες στη Βουλή… Το χρωστάνε στον κόσμο.

Οι συνεντεύξεις Δημιουργικής Σταδιοδρομίας, επικεντρώνονται στη δημιουργική ζωή. Είναι τιμή μας λοιπόν, να επικοινωνούμε με πολύ δυνατά μυαλά στην Τέχνη τους και στη ζωή τους, κι από ανθρώπους, που μια ζωή θα διδασκόμαστε κι αδίδαχτοι θα’ μαστε, εμείς που δεν κάναμε τόσα πολλά…

Καλή επιτυχία! Καταρχήν, κανείς δεν έχει κάνει πολλά και λίγα. Όλοι κάνουμε πολλά, και κάθε μέρα που περνάει κάνουμε κι άλλα. Έτσι είναι οι άνθρωποι. Κι ένας άνθρωπος που κάθεται όλη μέρα σπίτι του, κι αυτός κάνει, και ας μη το καταλαβαίνει. Και η αδράνεια είναι δράση. Θα πάτε καλά, και χαίρομαι πάρα πολύ που υπάρχει τέτοια δημιουργική διάθεση.